Η περιοχή της Πέλλας από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα
Η αποικία φαίνεται ότι παίρνει το όνομα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού στα τέλη του 3ου αιώνα μ. Χ. και επιβιώνει τουλάχιστο μέχρι τα μέσα του 7ου αιώνα, οπότε υφίσταται μεγάλη καταστροφή. Μέσα στα όριά της δημιουργείται ένα υστεροβυζαντινό κοιμητήριο, και η μνήμη της αρχαίας πόλης διασώζεται από τους συγγραφείς της εποχής.
Οι ξένοι περιηγητές της Μακεδονίας, ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, γνωρίζουν και επισκέπτονται το χώρο, όπου τα εκτεταμένη έλη ακολουθούνται από έναν οικισμό στη λοφώδη τοποθεσία της σημερινής Πέλλας, ο οποίος αναφέρεται με το όνομα Allah-Kilissa, Άγιοι Απόστολοι ή Postol. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας μετονομάζεται διαδοχικά σε Άγιοι Απόστολοι, Παλιά Πέλλα και τελικά Πέλλα το 1975.
Η έναρξη των ανασκαφών στην Πέλλα αποφασίστηκε σχεδόν αμέσως μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Με τη χρηματοδότηση της Αρχαιολογικής εταιρείας κατά το 1914 και 1915 ο Έφορος Αρχαιοτήτων της Μακεδονίας, Γ.Π. Οικονόμος ανέσκαψε δύο ελληνιστικές οικίες, αλλά οι πολεμικές περιπέτειες της χώρας διέκοψαν τις ανασκαφές μέχρι το 1957, οπότε εντοπίστηκε το περιστύλιο μιας ακόμη οικίας κατά τη διάρκεια εκσκαφής. Η ανασκαφή ξεκίνησε υπό τη διεύθυνση του Εφόρου Χ. Μακαρόνα και έκτοτε η Αρχαιολογική Υπηρεσία συνέχισε σχεδόν αδιάλειπτα τις ανασκαφές υπό τη διεύθυνση των Φ. Πέτσα, Μ. Σιγανίδου, Μ. Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, Π. Χρυσοστόμου, Μ. Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, ενώ κατά τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερο βάρος στις αναστηλωτικές εργασίες και την οργάνωση και ανάδειξη του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου με την εποπτεία του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων Εκτέλεσης Αρχαιολογικών ΄Εργων.
Παράλληλα από το 198 ..ξεκίνησε η συστηματική ανασκαφή της Αγοράς της Πέλλας από τον Τομέα Αρχαιολογίας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή αρχαιολογίας Ι. Μ. Ακαμάτη.
- Κείμενο: Χάρης Τσούγγαρης - Αρχαιολόγος
