Η πόλη της Πέλλας - Πολεοδομία
Η αρχαία πόλη, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, με το πολεοδομικό σύστημα του τελευταίου τετάρτου του 4ου αι. π.Χ. και τις ελληνιστικές τροποποιήσεις και ανοικοδομήσεις, απλώνεται σε έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων.
Τα παλιότερα οικιστικά λείψανα της πρώτης οικοδομικής φάσης της μακεδονικής πρωτεύουσας ήρθαν στο φως στην περιοχή των συγκροτημάτων του ιερού του θεραπευτή θεού Δάρρωνος (στο νοτιοδυτικό τμήμα του σημερινού επισκέψιμου χώρου). Η σύμπτωση της θέσης εξωτερικού τοίχου κτιρίου της παλιότερης οικοδομικής φάσης με τον εξωτερικό τοίχο οικοδομικού τετραγώνου των ελληνιστικών χρόνων υποδεικνύει με μεγάλη πιθανότητα την ύπαρξη πολεοδομικού συστήματος με ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα στο τέλος του 5ου – αρχές του 4ου αι. π.Χ.
Η μεγάλη επέκταση και ανοικοδόμησή της, ευνοημένες από το ομαλό εδαφικό ανάγλυφο, πραγματοποιήθηκαν την εποχή της βασιλείας του Κασσάνδρου (316-298 π.Χ.) με την κατάργηση του βόρειου τείχους της κλασικής πόλης και του νεκροταφείου της στην περιοχής της Αγοράς. Το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης καταρτίζουν ορθογώνια ισοπλατή (47 μ.) οικοδομικά τετράγωνα, με μήκος που ποικίλλει (110, 125, 133, 152 μ.), χωρισμένα ομοιόμορφα από δρόμους κάθετους (Β-Ν) και οριζόντιους (Α-Δ), πλάτους 6 και 9 μ. αντίστοιχα.
Ο πλατύτερος δρόμος της πόλης, 15 μ., με προσανατολισμό Α-Δ, ξεκινώντας προφανώς από τις πύλες του ανατολικού και του δυτικού τείχους, διέσχιζε το κέντρο της, καταλήγοντας στις αντίστοιχες πύλες της Αγοράς. Μερικοί δρόμοι με προσανατολισμό Β-Ν, που αποτελούσαν, ξεκινώντας από το λιμάνι, βασικές οδικές αρτηρίες, πλατύτεροι των άλλων (9-10 μ.), ήταν πλακωστρωμένοι, είχαν πεζοδρόμια και πλαισιώνονταν με στοές. Η ύπαρξη των στοών αυτών είναι απόλυτα βεβαιωμένη στον 3ο αι. π. Χ., από τα υπολείμματα κιόνων στη θέσης τους, και δεν αποκλείεται να εντάσσονται στο σχεδιασμό της πόλης του τελευταίου τετάρτου του 4ου αιώνα π.Χ. Κάτω από τα οδοστρώματα υπήρχε ένα πυκνό και καλά οργανωμένο δίκτυο υδροδότησης και αποχέτευσης. Σήραγγες λαξευμένες στον φυσικό βράχο έφερναν νερό από τις πηγές των βουνών και κατέληγαν σε αγωγούς πήλινους, λίθινους ή κτιστούς, με φρεάτια καθαρισμού, στοιχεία που μαρτυρούν, μαζί με τους αγωγούς αποχέτευσης, τις κρήνες, τα πηγάδια και τις δεξαμενές των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, το ανώτερο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων. Χώροι λουτρών εντοπίστηκαν σε κατοικίες, αλλά και σε δημόσια κτίρια. Ένα δημόσιο λουτρό, που ερευνήθηκε στην περιοχή της νέας εισόδου του αρχαιολογικού χώρου, είναι η παλιότερη ως σήμερα γνωστή λουτρική εγκατάσταση στον βορειοελλαδικό χώρο και μια από τις παλιότερες που έχουν ερευνηθεί στην Ελλάδα.
- Κείμενο: Χάρης Τσούγγαρης - Αρχαιολόγος
